Om maar meteen met de deur in huis te vallen: De overgang naar de middelbare school kan samenvallen met een toename van depressieve symptomen bij pubers. Het begin van de pubertijd is een tijd vol veranderingen. Wanneer dingen anders gaan dan verwacht, kan hopeloosheid bijdragen aan minder levensgeluk. Gedachten dat het niet anders kan, of mislukking en het gevoel dat het niet verandert, tot hulpeloosheid. Hulpeloosheid leidt weer vaak tot somberheid of depressie (Miu, A. S., & Yeager, D. S., 2015). Het is gemakkelijk om optimistisch te zijn als alles goed gaat, het is het hardst nodig als het even anders gaat dan gedacht. Juist in het begin van de pubertijd kunnen we als volwassenen pubers steunen als een mentor, zodat onze tieners uitgroeien tot zelfstandige, veerkrachtige volwassenen die hun eigen weg durven en kunnen gaan.
Ik kan dit niet…
In de jaren tachtig begonnen onderzoekers op te merken dat tieners vaak sterke en permanente overtuigingen hebben over persoonlijkheid en bekwaamheid: “Ik kan dit niet, niks lukt me.” “Ik ben slecht in wiskunde. Ik ben gewoon dom als het gaat om getallen – Ik ga er later toch niks mee doen, waarom zou ik dat moeten leren.” “Ik ben lelijk. Mijn neus is niet mooi, ik zal altijd alleen blijven.” De overtuiging dat persoonlijkheid en bekwaamheid onveranderbaar zijn, kan onze tieners verlammen, hen geen vertrouwen in de toekomst geven. Dit kan leiden tot negatief en lusteloos gedrag en kan ervoor zorgen dat ze zich afsluiten van anderen. De hoop dat dat er goede dingen gebeuren, smelt weg, Met andere woorden, deze overtuigingen veroorzaken eerder negativisme dan optimisme. Het gevolg is vaak dat je je als ouder(s) steeds vaker zorgen maakt over het welzijn en/of de toekomst van je puber. Daarnaast kan het de vraag opwerpen wat je kan doen om je tiener te helpen.
Verminder het risico op somberheid en depressieve gevoelens met optimisme
Onderzoek gepubliceerd in Clinical Psychological Science geeft aan dat we pubers kunnen helpen inzien dat gedachten en emoties niet zo stellig en ‘de waarheid’ zijn. Overtuigingen en bekende patronen verdwijnen niet zomaar, maar blootstelling aan optimisme, hoop en veerkracht heeft een positief effect. Optimistische tieners geloven dat goede dingen kunnen gebeuren en dat persoonlijkheid, vermogen of zelfs uiterlijk niet noodzakelijkerwijs permanent zijn. Deze tieners rapporteren een hoger welbevinden dan minder optimistische tieners.
Hoe worden onze tieners optimistische pubers?
Hier zijn 7 tips om optimisme bij onze tieners te optimaliseren:
(H)erkenning
Vaak hebben tieners gewoon iemand nodig die tijd voor ze heeft en ze begrijpt. Ze willen empathie van iemand, die laat weten, te zien dat ze zich hopeloos/ somber voelen. Het bevestigt hun ervaring. Daarnaast kunnen we ze ondersteunen door ze te helpen bij het zien van een positieve toekomst door het volgende te doen:
De verandering door “nog”
Wanneer een tiener zegt: “Ik kan het (toch) niet”, glimlach dan en voeg zachtjes “nog” toe aan het einde van hun zin. Als ze zeggen: “Ik haat Frans. Het is stom. Ik zal het nooit leren”, erken hun gevoelens en zeg: “Het is een worsteling op dit moment, hè. Je kunt het nog niet.” Die drie kleine letters impliceren een verwachting dat het gaat veranderen.
Stuur op invloed
Zorgen maken over dingen waar je geen controle over hebben is frustrerend. Merk je dit op, stel dan de vraag: “Wat kun je hier nu aan doen?” Als ze niets kunnen veranderen, erken dan de situatie en leef je in, net als bij het 1e punt. Als ze er wel iets aan kunnen doen, help ze met andere gedachten: “Je voelt je belabberd. Welke opties heb je?” “Je worstelt met de opdracht. Waar kun je het beste beginnen?”
Toekomst schetsen
Praat over de worstelingen en probeer een toekomst te schetsen waarin zichtbaar wordt dat het beter wordt. Hou er rekening mee dat het brein van tieners nog niet heel erg toekomst-georiënteerd is. Het beeld dat het beter wordt, is vaak voldoende. Je tiener krijgt meer vertrouwen in de toekomst. Het gesprek heeft dan impact.
Benadruk sterke kanten
Vertel ze wat je ziet wat ze doen en wat dat uniek maakt. “Je hebt een aantal opmerkelijke sterke punten die je niet genoeg kunt gebruiken op school …” en wees specifiek over wat je ziet. Misschien ontdekken ze waar hun interesse ligt en hoe ze hun sterke kanten daar tot hun recht kunnen laten komen. Daag ze uit om de sterke kanten verder te ontwikkelen.
Weet wat je kan verwachten en vragen
Maak kennis met onderzoek naar de manier waarop onze hersenen veranderen. Er zijn populaire boeken zoals “Leer je kind kennen” van Jelle Jolles. Deze informatie geeft je meer inzicht in wat je kind zelf kan en hoe jij kan ondersteunen in de roerige pubertijd. Je eigen aanpak veranderen en zelf optimistisch zijn, inspireert tieners.
Vermijd het oppervlakkige
Als een tiener zich belabberd voelt, is het onwaarschijnlijk dat het helpt om te horen, het zal beter worden. Niemand gelooft je als ze het gevoel hebben dat je het niet begrijpt. Het voelt afwijzend en betuttelend. Optimisme is dus een belangrijk hulpmiddel en er zijn verschillende manieren om dat te triggeren bij pubers. Het geloof dat er binnenkort goede dingen gaan komen helpt. Het kan een zeer effectief hulpmiddel zijn om je puber te ondersteunen in de pubertijd. Wil je meer hiermee praktisch aan de slag met je tiener dan kan dit met De Bakbox. Tijdens een leuke activiteit met een wachtbox en themakaart krijg je meer praktische tips en handvatten.
Miu, A. S., & Yeager, D. S. (2015). Preventing Symptoms of Depression by Teaching Adolescents That People Can Change: Effects of a Brief Incremental Theory of Personality Intervention at 9-Month Follow-Up. Clinical Psychological Science, 3(5), 726–743. https://doi.org/10.1177/2167702614548317
Bannink, F. (2009). Positieve psychologie in de praktijk.
